We kunnen er niet omheen: industrieel design is overal. De online aanbieders van oerdegelijke industriële objecten springen als paddenstoelen uit de grond en ook tijdschriften staan er vol mee. Van roestige scheepslampen tot salontafels van houten pallets en van loodzware metalen bureaus tot fauteuils gemaakt van afgedankte olievaten: industrieel design is een must voor de liefhebber.

Te midden van al dat moois steekt één specifiek pareltje boven de rest van zijn soortgenoten uit: de industriële bureaustoel. Voor de lucky bastards onder ons zijn ze nog wel eens voor een prikkie te vinden op een rommelmarkt maar dat is eerder uitzondering dan regel. De industriële bureaustoel is hard op weg een waar stijlicoon te worden. Wat is het geheim van zijn aantrekkingskracht? Om dat te begrijpen moeten we een klein stukje terug de geschiedenis in.

De basis voor het succes van de stoel werd gelegd in de jaren ’50 van de vorige eeuw. In dat decennium bracht Friso Kramer (1922), behorend tot de eerste generatie industrieel ontwerpers, zijn eerste serie zogeheten ‘tekentafelstoelen’ uit. In het licht van de wederopbouw telde er voor Kramer maar één ding en dat was de functie van een object. Gezien de sterrenstatus die menig ontwerper tegenwoordig nastreeft is het verrassend dat Kramer het indertijd onzin vond als een ontwerper zijn persoonlijkheid in een object terug wilde laten komen. Voor Kramer gold dat een object zo gebruiksvriendelijk, eenvoudig en goedkoop mogelijk moest worden. Bovenal wilde hij dat zijn stoelen tientallen jaren mee zouden gaan. Uit het feit dat zo’n 60 jaar later dit oerdegelijke design onverminderd menig huis- en studeerkamer weet te versieren blijkt dat Kramer zijn doelstellingen ruimschoots heeft gehaald.

Kramer bracht zijn stoel op de markt in een tijd die stond te springen om degelijke en betrouwbare ontwerpen. Het was enkele jaren na de oorlog en de vele kantoren en scholen die uit de grond werden gestampt moesten worden ingericht. Voor dat doel werd de Revolt in het leven geroepen. Net als de tekentafelstoel werd ook de Revolt gekenmerkt door eenvoud en betrouwbaarheid en was in veel werkkamers en klaslokalen te vinden. Vrijwel iedereen in Nederland heeft er wel eens op gezeten en kan door zijn verspreiding gezien worden als de grote neef van de bureaustoel die in dit artikel wordt toegejuicht. In vergelijking met deze Revolt werd de tekentafelstoel in relatief kleinere hoeveelheden geproduceerd. En het is dankzij die beperkte oplage dat Kramers bureaustoel nu een meer exclusief karakter heeft. Hoewel de Revolt anno 2013 nog steeds menig ruimte siert, doet de uniciteit van de bureaustoel zodoende toch net iets meer de hartslag van de liefhebber stijgen.

Opvallend genoeg is de populariteit van de tekentafelstoel niet altijd zo groot geweest als nu. Toen de oorlog zich naar de achterkamertjes van het geheugen begaf, begon ook langzaamaan de zuinigheid van de jaren ’50 ingeruild te worden voor een hang naar overdaad en opsmuk. Deze trend werd flink op weg geholpen door de almaar stijgende welvaart. In de decennia die volgden, waarin ongebreideld consumentisme de standaard werd, was er geen noodzaak voor een meubelstuk om generaties mee te gaan. Huizen wisselden net zo makkelijk van interieur als Madonna van garderobe. Tot enkele jaren geleden de economische crisis om de hoek kwam zetten en onze hele kijk op de wereld om ons heen op losse schroeven kwam te staan.

Opsmuk en uiterlijk vertoon hebben haastig plaatsgemaakt voor kracht en transparantie en we zijn aangekomen in een tijd waarin men liever de fiets en de naaimachine pakt dan de auto en de creditcard en egoïsme en opportunisme het af hebben moeten afleggen tegen eerlijkheid en betrouwbaarheid. In de huidige tijd heeft de degelijke industriële bureaustoel het podium teruggewonnen van alle krakkemikkigheden die lange tijd onze leefomgevingen hebben bepaald. In onze huiskamers is weer plaats gekomen voor de normen en waarden waarmee Kramer ooit zijn objecten ontwierp: betrouwbaarheid en eerlijkheid. Kramer stelde hoge eisen aan de kwaliteit van de gebruikte materialen en constructie en met zijn voortdurende pogingen zijn industriële producten te verbeteren heeft hij tal van designers na hem beïnvloed. Dit blijkt ook wel uit het feit dat de oorspronkelijke tekentafelstoel inmiddels in meerdere verschijningsvormen is te vinden en waarvan de makers bovendien niet meer te achterhalen zijn. Maar dat geeft niet. De schoonheid en waarde van de industriële bureaustoel hangt af van de mate waarin het zijn functie vervult, niet de persoonlijkheid van de maker zoals Kramer al benadrukte. De oerdegelijke en betrouwbare industriële bureaustoel is nog nooit zo hedendaags geweest als toen hij voor het eerst uit de fabriek kwam rollen, decennia geleden. Terug van nooit weggeweest en here to stay. Chapeau.

Geschreven door gastblogger Elisabeth Bos